Przejdź do górnego menu Przejdź do lewego menu Przejdź do treści Przejdź do danych teleadresowych Przejdź do podstrony deklaracja dostępności

Miasto ogród

Miasto-ogród, usytuowane wśród zieleni i spełniające we właściwy sposób funkcję mieszkania, miejsca pracy i wypoczynku, w odpowiednich ramach przestrzennych i architektonicznych. Ta idea pojawiła się na początku obecnego wieku w Anglii, zadomowiła się również w Polsce. Pełną jej realizację - dostosowaną do miejscowych warunków - stanowił projekt miasta-ogrodu Ząbek z 1912 roku, autorstwa architekta Tadeusza Tołwińskiego.

W centrum kompozycji urbanistycznej znalazła się oś północ-południe, prostopadła do torów kolejowych. Środek założenia zajmował prostokątny plac-rynek, mający skupiać wszystkie funkcje administracyjne, społeczne i handlowe. Na południowym zamknięciu osi zaprojektowany został kościół oraz szkoła, przedszkole i boiska sportowe. Po stronie północnej, przy torach kolejowych, przewidziano półokrągły plac, z którego promieniście rozchodzić się miały symetrycznie położone ulice.

W wydzielonej, rekreacyjnej części miasta, wzdłuż alei spacerowej wysadzanej podwójnym szpalerem lip, Tołwiński zaplanował tzw. kasyno, z nowoczesnym programem użytkowym - wielką salą koncertowo-teatralną, kinem, biblioteką, salą ekspozycyjną i bilardową, restauracją i kawiarnią.

Miasto obliczone było na 8 tysięcy mieszkańców, a projektowany teren został podzielony na 1600 działek budowlano-ogrodowych.

Projekt Tołwińskiego odznaczał się pięknem dominant urbanistycznych oraz doskonałymi proporcjami. Założenia ulic nawiązywały do koncepcji klasycystycznych, natomiast centralny plac-rynek do tradycji małego miasteczka polskiego.

Wille-dworki zaczęły powstawać jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. Wśród wielu znakomitości zamieszkiwali w nich: słynna aktorka Maria Przybyłko-Potocka, generał Kazimierz Sosnkowski, pisarka Magdalena Samozwaniec, Arnold Szyfman, rodziny Tołłoczków i Wejchertów.

W dwudziestoleciu międzywojennym budowa miasta-ogrodu była kontynuowana, ale nie została zrealizowana do końca. Po II wojnie światowej, w wyniku bezmyślnej parcelacji, nastąpiła dewastacja układu urbanistycznego.

Założenie urbanistyczne zaprojektowane przez Tadeusza Tołwińskiego, nawet w tym stadium realizacji, jakie przetrwało do chwili obecnej - zajmuje poczesne miejsce w historii polskiej urbanistyki i posiada wysoką wartość zabytkową.

Willa Ronikierów. Jest to jeden z ostatnich śladów bytności tej rodziny na terenie Ząbek. Pałac Ronikierów, stojący w okolicach ulic Piłsudskiego i Westerplatte został rozebrany zgodnie z decyzją władz w 1947 r. Dziś niestety willa znajduje się w opłakanym stanie, choć przy odrobinie wyobraźni można rozpoznać w tej ruinie ślady dawnej świetności.

Willa inż. Tołłoczki przy ul. Langiewicza. Niestety dziś możemy tylko wyobrażać sobie, jak ów budynek wyglądał w latach swojej świetności. Zbudowana w 1923 r., po wojnie popadła w ruinę. Również prywatnemu inwestorowi który chciał przekształcić willę w centrum konferencyjne, nie udało się dokończyć inwestycji.

Willa "Alina". Wybudowana w 1919 r., w latach 20-tych ubiegłego wieku była własnością gen. Władysława Sikorskiego, a później Kazimierza Wejcherta - projektanta m.in. Śląskiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie. W 1987 r. władze miasta wykupiły ten budynek od prywatnych właścicieli i od tego czasu mieści się tam Miejski Ośrodek Kultury.

Willa Wiceprezydenta m. st. Warszawy Mieczysława Jankowskiego, na rogu ul. 3 maja i Legionów.